Zasady podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu przez rolników, domowników, emerytów i rencistów rolniczych oraz członków ich rodzin, jak również sposób i tryb ustalania wymiaru składek na to ubezpieczenie regulują przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1398 z późn. zm.).
Obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają:
- rolnicy i ich domownicy w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, spełniający warunki do objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników;
- rolnicy i ich domownicy, którzy nie podlegają ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy (obowiązkowo) i nie podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu z innego tytułu;
- osoby pobierające emeryturę rolniczą lub rentę rolniczą;
- członkowie rodzin rolników, domowników, emerytów i rencistów, którzy zostali przez nich zgłoszeni do ubezpieczenia zdrowotnego;
- pomocnicy rolnika (Patrz: zakładka – Ubezpieczenie społeczne rolników).
Zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego (druk KRUS UD-2Z dostępny na stronie: www.krus.gov.pl/bip/formularze-i-wnioski/ubezpieczenia/) należy złożyć w jednostce organizacyjnej Kasy właściwej ze względu na miejsce położenia gospodarstwa rolnego: osobiście, przesłać do KRUS za pośrednictwem operatora pocztowego lub za pośrednictwem elektronicznej skrzynki podawczej ePUAP.
Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego pomocnika rolnika powstaje od dnia zgłoszenia do ubezpieczenia w trybie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników, a ustaje z dniem rozwiązania lub wygaśnięcia umowy o pomocy przy zbiorach.
Wymiar składki na ubezpieczenie zdrowotne i terminy płatności:
- w gospodarstwach rolnych o powierzchni poniżej 1 hektara przeliczeniowego użytków rolnych składka wynosi 1 zł;
- w gospodarstwach rolnych poniżej 6 ha przeliczeniowych użytków rolnych składka na ubezpieczenie zdrowotne za rolników i domowników wynosi 1 zł za każdy pełny hektar przeliczeniowy użytków rolnych i jest finansowana przez budżet państwa;
- w gospodarstwach rolnych o powierzchni użytków rolnych 6 i więcej hektarów przeliczeniowych składka na ubezpieczenie zdrowotne za rolników i domowników wynosi 1 zł za każdy pełny hektar przeliczeniowy użytków rolnych i jest opłacana przez rolnika w takich samych terminach, jak przy składkach na ubezpieczenie społeczne rolników, tj. do ostatniego dnia pierwszego miesiąca danego kwartału;
- rolnicy prowadzący działalność rolniczą w ramach działów specjalnych w rozumieniu przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników zobowiązani są opłacać składkę zdrowotną indywidualnie w terminie do 15. dnia następnego miesiąca od zadeklarowanej podstawy wymiaru składki, odpowiadającej:
⇒ dochodowi ustalonemu dla opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych, w kwocie nie niższej niż kwota odpowiadająca wysokości minimalnego wynagrodzenia,
⇒ bądź minimalnemu wynagrodzeniu w przypadku prowadzenia działalności nie podlegającej opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych;
- podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne domowników rolników prowadzących wyłącznie samoistny dział specjalny produkcji rolnej stanowi kwota 33,4% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w „Monitorze Polskim”. Składka od nowej podstawy obowiązuje od dnia 1 kwietnia danego roku;
- za emerytów i rencistów składka zdrowotna wynosi 9% podstawy jej wymiaru, z czego ubezpieczony finansuje składkę w wysokości 1,25% podstawy z kwoty netto emerytury lub renty (z wyłączeniem dodatków, zasiłków, świadczeń pieniężnych i ryczałtu energetycznego, ekwiwalentu pieniężnego z tytułu prawa do bezpłatnego węgla oraz deputatu węglowego). Składka pomniejszająca zaliczkę na podatek dochodowy stanowi 7,75% podstawy.
Składka zdrowotna dla współwłaścicieli, dzierżawców, a także spadkobierców lub członków wspólnoty gruntowej, bez wyodrębnionego dla każdego z nich obszaru użytkowanych gruntów w hektarach przeliczeniowych naliczana jest w jednakowej pełnej wysokości za każdą osobę objętą ubezpieczeniem w tym gospodarstwie rolnym.
Rolnicy i domownicy prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu wyłącznie z tytułu wykonywanej działalności rolniczej i z tego tytułu opłacana jest składka na ubezpieczenie zdrowotne.
Składka zdrowotna jest miesięczna i niepodzielna.
Ubezpieczenie zdrowotne członka rodziny
Ubezpieczeniem zdrowotnym objęci są członkowie rodziny rolników i domowników pod warunkiem, że osoby te nie posiadają własnego tytułu do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego.
Członkiem rodziny jest:
- dziecko własne, dziecko małżonka, dziecko przysposobione, wnuk albo dziecko obce, dla którego ustanowiono opiekę, albo dziecko obce w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka, do ukończenia przez nie 18 lat, a jeżeli uczy się dalej w szkole, zakładzie kształcenia nauczycieli, uczelni lub jednostce naukowej prowadzącej studia doktoranckie – do ukończenia 26 lat, natomiast jeżeli posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub inne traktowane na równi – bez ograniczenia wieku,
- małżonek,
- wstępny pozostający z ubezpieczonym we wspólnym gospodarstwie domowym.
Ubezpieczony ma obowiązek informowania KRUS o członkach rodziny niepodlegających ubezpieczeniu zdrowotnemu z innego tytułu, poprzez wypełnienie formularza zgłoszeniowego, w terminie 7 dni od dnia zaistnienia okoliczności powodujących konieczność dokonania zgłoszenia.
Zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego dzieci jako członków rodziny może dokonać jedno z jego rodziców. Wnuki mogą zostać zgłoszone przez dziadków tylko w przypadku, gdy żaden z rodziców nie podlega obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego lub nie jest osobą uprawnioną do świadczeń opieki zdrowotnej na podstawie przepisów o koordynacji z tytułu wykonywania pracy lub pracy na własny rachunek albo ubezpieczeniu dobrowolnemu.
Po zgłoszeniu do ubezpieczenia zdrowotnego dokonanym w terminie 7 dni przez rolnika lub domownika, członkowie rodziny uzyskują prawo do świadczeń opieki zdrowotnej. Za członka rodziny nie opłaca się składki zdrowotnej, gdyż korzysta on ze składki rolnika.
Ubezpieczenie zdrowotne rolników i domowników ustaje z ostatnim dniem miesiąca, w którym ustały okoliczności uzasadniające podleganie ubezpieczeniu, np. ustanie ubezpieczenia społecznego rolników.
Prawo do świadczeń opieki zdrowotnej dla osób, które ukończyły:
- szkołę ponadpodstawową – wygasa po upływie 6 miesięcy od dnia zakończenia nauki albo skreślenia z listy uczniów;
- studia lub szkołę doktorską – wygasa po upływie 4 miesięcy od ich ukończenia albo skreślenia z listy studentów lub listy doktorantów.
Potwierdzenie uprawnień do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej jest możliwe:
- elektronicznie po przedstawieniu przez świadczeniobiorcę dokumentu potwierdzającego tożsamość, tj.: dowodu osobistego, paszportu, prawa jazdy, legitymacji szkolnej - w przypadku osób do ukończenia 18. roku życia, świadczeniodawca będzie miał możliwość potwierdzenia prawa do świadczeń opieki zdrowotnej w uruchomionym przez NFZ systemie Elektronicznej Weryfikacji Uprawnień Świadczeniobiorców (eWUŚ) na podstawie numeru PESEL;
- na dotychczasowych zasadach, tj. na podstawie dokumentu potwierdzającego prawo do świadczeń opieki zdrowotnej;
- poprzez złożenie oświadczenia o przysługującym prawie do świadczeń opieki zdrowotnej, w przypadku nie potwierdzenia w sposób określony wyżej.
Obowiązki zgłaszania wyrejestrowywania z ubezpieczenia zdrowotnego
- Osoba ubezpieczona, która zgłosiła do ubezpieczenia zdrowotnego członków rodziny, ma obowiązek poinformowania o okolicznościach powodujących konieczność wyrejestrowywania tych członków w terminie 7 dni od dnia zaistnienia tych okoliczności, poprzez złożenie Kasie pisemnego oświadczenia pod odpowiedzialnością karną. Złożenie oświadczenia nie jest konieczne w przypadku złożenia dokumentu wskazującego na utratę uprawnień do dalszego podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu. Taki dokument będzie wówczas podstawą do dokonania przez Kasę wyrejestrowania z ubezpieczenia zdrowotnego.
- Osoba, w stosunku do której wygasł tytuł do objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym, podlega wyrejestrowaniu z tego tytułu wraz z członkami rodziny.
